Naar aanleiding van nogal bizarre uitspraken van de leider van de nieuwe politieke partij 'Forum voor Democratie', stuurde ik - tegen mijn gewoonte in - onderstaand opiniestuk naar achtereenvolgens alle Nederlandse kranten (behalve De Telegraaf) en alle Nederlandse opiniebladen. Geen enkele krant, geen enkel blad, wilde het plaatsen, terwijl een opiniestuk in Trouw Christenen opriep het FvD te steunen vanwege de culturele politiek van deze partij, die traditie en religie als van groot belang had aangemerkt. Dat deze partij een nationalistische, anti-Europese, xenofobische en racistische politiek bedrijft, en haar leider Thierry Baudet graag met rechts-extremistische groeperingen relaties onderhoudt, en daar uiteraard heel populair is, wordt kennelijk niet relevant geacht.
De organisatie 'Kafka' die onafhankelijk onderzoek doet naar fascisme in Nederland, heeft het FvD op extremisme gedocumenteerd:
------------------------------------------------
Baudet begrijpt niets van de Europese beschaving
De recente ophef over de ‘overwinning’ van het Forum
tegen Democratie en de ‘overwinnings-speech’ van voorman Thierry Baudet
weerspiegelt de verbazing dat zoveel mensen enthousiasme kunnen opbrengen voor
een charmante corpsbal met fascistoïde gedachtegoed, ingekleed met
quasi-intellectuele verwijzingen en flirts met gevaarlijk rechts-extremisme.
Maar het meest kwalijke van deze man is de kennelijke annexatie van begrippen
als ‘de Westerse beschaving’, die het tegenovergestelde moeten toedekken. Het
is Wilders in een net jasje, om een schrijnend onbegrip van de moderne
samenleving iets van respectabiliteit te geven. Het blijkt echter, dat Baudet
geen flauw idee heeft van wat die mooie, geweldige Westerse beschaving nu
eigenlijk inhoudt, en dit verklaart zijn aantrekkingskracht voor de primitieve
onderbuik van het electoraat.
De Westerse beschaving is geboren in Europa, met lange
wortels in de Oudheid en het Christendom. In de 18e eeuw wilde de
samenleving zich emanciperen van de dominantie van de religie, en de
Verlichtingsidealen schiepen de basis van de moderne wereld met haar universele
mensenrechten, gelijkheid voor de wet, en representatieve democratie. De
waarden van de Verlichting zijn universeel, niet gebonden aan lokatie of
cultuur, en daarom geschikt om ook wortel te schieten in niet-Westerse landen,
omdat ze beantwoorden aan universele behoeften van de menselijke soort. Maar
tegelijkertijd zijn deze waarden abstract: ze appeleren eerder aan het verstand
dan aan emotionele behoeften zoals de behoefte aan geborgenheid en opgenomen te
zijn in een gemeenschap met een gedeelde cultuur (cultuur in de zin van
gebruiken en gewoonten). De Verlichting heeft dan ook direct kritiek gekregen,
met name door de Duitse filosoof Johann Gotfried von Herder, die wees op de
unieke identiteit en gelijkwaardigheid van de verschillende culturen en
volkeren in de wereld.
In de ideeëngeschiedenis van de 19e en 20e
eeuw wordt zichtbaar dat de Westerse beschaving zich op twee verschillende
niveau’s beweegt: 1) een overkoepelend framework van universele waarden zoals
de mensenrechten, de rechtsstaat, vrijheid van meningsuiting etc., en 2) de
cultuur in de zin van hoe mensen die waarden in de praktijk realiseren en hoe
ze hun leven invullen in termen van gewoonten en handelingen. Kort samengevat:
de Verlichting en de emotioneel-getinte kritische reactie daarop. De
‘bovenste’, universele laag spreekt het verstand aan, is tamelijk abstract en
intellectueel, de ‘onderste’ laag is het niveau van de praktijk en reflecteert
de emotionele behoeften van de mens. Hoewel deze twee niveau’s gedeeltelijk
kunnen overlappen, hebben ze wel degelijk verschillende betekenis. Zo wordt
bijvoorbeeld de abstracte kwaliteit van de universele waarden duidelijk in de
vervreemding van het individu in de moderne megasteden waar zoveel
verschillende mensen met verschillende achtergronden samenleven, en de
emotionele nood van het gebrek aan gemeenschap vertaald in de opstand van de
‘gele vestjes’ in Frankrijk, de werkende onderklasse die zich in steeds groter
isolement en armoede ziet verkeren.
Het overkoepelende niveau van de universele
beschavingswaarden is de enig mogelijke context waarbinnen mensen met grote
culturele verschillen in vrede kunnen samenleven. Maar onder deze paraplu van
mensenrechten en beschavingswaarden zijn de mensen vrij hun eigen leven volgens
wat voor waarden dan ook, te kunnen invullen, met het voorbehoud dat deze nooit
de universele waarden van het overkoepelende ‘framework’ mogen aantasten. De
overkoepelende structuur heeft dus altijd voorrang boven de culturele
behoeften, die zich eraan moeten aanpassen. Deze hierarchie is de enige
veiligheidsgarantie voor een vreedzame samenleving. Problemen die onder de
‘paraplu’ ontstaan, kunnen dus ook alleen maar opgelost worden met inachtneming
van de voor iedereen geldende normen.
Baudet heeft geen flauw idee van deze context, verwart
de twee niveau’s voortdurend, en denkt dat de stagnatie in de politiek en de
problemen in de Nederlandse samenleving gewoon het resultaat zijn van links
denken en modernisme gedurende vele decennia. Op de onzinnigheden van zijn
uitspraken en ideeën hoeven we hier niet in te gaan, en ook niet op de
problemen van een samenleving die duidelijk nog niet ‘af’ is: het opborrelende
populisme in het Westen is het protest tegen een eenzijdige universalistische
beschaving (Verlichting) door een belangrijke maar verwaarloosde menselijke
behoefte (cultuur).
Een beschaving (de overkoepelende waardenstructuur)
kan door iedereen worden begrepen en omarmd, geheel onafhankelijk van
achtergrond, ethniciteit, en cultuur, omdat zij inderdaad universeel is. Onder
deze paraplu kunnen verschillende culturen zonder probleem samenleven. De
prestatie van de Westerse beschaving is nu juist, dat een dubbele identiteit
mogelijk blijkt: je kunt tegelijkertijd Europeaan zijn en moslim-immigrant, of
Westerling zijn en leven als een Chinees, Pakistaan of Malinees, met grote
verschillen in de manier waarop het leven wordt ingevuld. De belgische filosoof
Mark Heirman heeft deze dubbele laag van de Westerse beschaving al aangestipt
in een artikel in de Volkskrant:
Het is buitengewoon ergerlijk dat een type als Baudet
met allerlei beweringen en referenties komt aanzetten over de Westerse
beschaving terwijl hij precies hetgene wat die beschaving terecht verwerpt, als
haar ideaal presenteert.
